Jaaroverzicht 2020
Het hele jaar al zijn alle ogen gericht op de rechtsstaat, en hoe die in verschillende EU-landen onder druk staat. In januari vraagt de Europese Commissie het Europees Hof op te treden tegen Polen, omdat de regering daar rechters onder druk zet om hun politieke lijn te volgen. Later roepen Poolse gemeenten zich uit tot ‘LGBT-vrije zone’ en wordt bekend dat Polen zich wil terugtrekken uit de Istanbul-conventie over geweld tegen vrouwen. Hoe bescherm je Europese waarden als regeringen ze actief tegenwerken?
Achter de grote politieke beslissingen gaan kleine, menselijke momenten schuil. Een half jaar eerder behaalden de Britse Lib-Dems nog een straffe verkiezingsoverwinning, in februari had het VK onherroepelijk de EU verlaten. Ik blijf Brexit de domste economische en geopolitieke beslissing vinden die ooit democratisch genomen is, maar op zo’n dag denk je enkel aan die fijne Britse vrienden die er met heel hun hart campagne tegen gevoerd hebben en met lege handen achterblijven.
Maart was de maand waarin de wereld voorgoed veranderde. Plots was een vreemd virus niet meer uit het nieuws te branden, velen onder ons verloren iemand die hen dierbaar was, mensen verloren hun job en ondernemers zagen hun dromen in rook opgaan. En de rest… die telewerkte, zoomde, zeurde, hoopte dat het snel gedaan zou zijn maar kuste zijn twee handjes als dat het ergste was dan hen overkwam in deze bange tijden.
China maakt van de crisis gebruik om haar greep op de eigen burgers, en op partners in de hele wereld, te vergroten. Als rapporteur voor het China-beleid van het Europees parlement sinds april volg ik het op de voet: het machtsvertoon in haar handelsrelaties, het onderdrukken van protesten in Hong Kong, de ontdekkingen over de vreselijke behandeling van de Oeigoeren, de digitale dictatuur die er heerst en uitgevoerd dreigt te worden via Chinese staatsbedrijven… Om in die wereld nog iets te zeggen te hebben, moeten we als Europeanen samenspannen.
De weerzinwekkende dood van Georges Floyd afgelopen mei, die we met eigen ogen zagen gebeuren, dwingt niet alleen in Amerika mensen om racisme onder ogen te zien, maar ook bij ons. De verrechtsing van de politiek en het verharden van het maatschappelijke debat maakt me soms boos en soms bang — het raakt ook mijn gezin, en wie aan hen raakt, krijgt met mij te maken! — maar het zet me vooral aan om ook in het Parlement en de Vlaamse en lokale politiek altijd weer die strijd te voeren.
Net als iedereen werd de EU verrast door de coronacrisis, op een terrein dan nog waar Europa traditioneel weinig ervaring of macht heeft, maar al snel herpakte het zich. De Commissie organiseert de gezamenlijke aankoop van vaccins en coördineert de nationale plannen, zoals reisrestricties en adviezen. Zelf stelde ik in juni mijn rapport voor over de diplomatieke en geopolitieke gevolgen van de crisis, die de verhoudingen tussen grootmachten op scherp zet. Europa moet sterker aanwezig zijn op terreinen als defensie en veiligheid, zeker in de regio rondom ons, en de internationale instellingen in hun rol herstellen.
Historische doorbraak op de Europese Top in juli: bovenop de begroting komt een even groot herstelfonds om de economische gevolgen van corona aan te pakken, gefinancierd met Europese obligaties en terug te betalen met nieuwe, eigen inkomsten. Hongarije en Polen gaan op de rem staan, omdat er aan de besteding van het fonds voorwaarden vast hangen over corruptie en het respecteren van de rechtsstaat. De crisis houdt maanden aan, maar het Europees Parlement houdt voet bij stuk: geen Europees geld zonder Europese waarden!
In augustus trekt Wit-Rusland naar de stembus, waarbij de regering zonder scrupules de uitslag vervalst. De protesten zijn nooit eerder gezien en houden aan tot vandaag. Europa treft de top van het regime met sancties en roept de dappere oppositie, vooral geleid door vrouwen, uit tot winnaar van de Sacharovprijs voor het vrije denken. Want ze strijden voor Europese waarden: vrijheid, democratie, respect.
A star is born. De beelden van prinses Elisabeth, die in september haar opleiding begint bij het Belgische leger. Wie denkt dat defensie een mannenbastion is, verandert maar van gedacht. Ook de nieuwe minister van defensie wordt eindelijk eens een vrouw, Ludivine Dedonder, van de Waalse socialisten.
Op die nieuwe ploeg was het lang wachten — héél lang, zo lang dat de antipolitiek maandenlang tastbaar toenam. In oktober slaagt Alexander De Croo er eindelijk in momentum te creëren rond de Vivaldi-formule. En voor het eerst hebben we weer een Vlaamse liberaal in de ‘16’, waar ik zelf zo goede herinneringen aan heb.
Nog zware onderhandelingen: het hervormde Gemeenschappelijke Landbouwbeleid wordt eindelijk goedgekeurd door het Europees parlement. Een enorm pakket maatregelen, waar ik toch het evenwicht in vond tussen vergroening van het beleid en versteviging van de steun aan het landbouwbedrijf anderzijds. Mijn boek Boerentrots is mijn manier om dat grote verhaal te verbinden met de menselijke realiteit die eronder zit.
Met een mengeling van angst en hoop wacht de wereld in november op de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Is de waanzin bijna voorbij? Nog niet, blijkt, want Trumps betwisting van de uitslag sleept maandenlang aan en het zal nog jaren duren eer we de politieke schade die hij berokkend heeft kunnen wegwerken. Maar de kans bestaat, met Biden en Harris kunnen we de verhoudingen trachten te herstellen, én het geloof ik de liberale democratie.
Veel werk nog op de plank in december: de Europese Raad bereikt een compromis om de Hongaren en Polen hun verzet te doen opgeven tegen het rechtstaatmechanisme voor het budget, en keurt de nieuwe klimaatdoelstellingen goed waarvoor het Parlement zo gevochten heeft. De EU keurt de eerste vaccins tegen corona goed en heeft massaal aangekocht zodat alle Europeanen er gelijk van kunnen genieten… Maar het isolement weegt zwaar, zeker in een periode die mensen meestal samenbrengt. Martine zei het het best: Houd vol, het komt allemaal weer goed!
